อิสราเอลอาจชนะในกาซา — แต่ต้องแลกมาด้วยอะไร?

20-9-2025

  อิสราเอลได้เข้าสู่ขั้นตอนใหม่ของสงครามแล้ว ตามที่นายกรัฐมนตรีเบนจามิน เนทันยาฮูส่งสัญญาณไว้ กองกำลังป้องกันอิสราเอล (IDF) ได้เปิดปฏิบัติการภาคพื้นดินเต็มรูปแบบโดยมีเป้าหมายเพื่อเข้าควบคุมเมืองกาซา เนทันยาฮูให้คำมั่นว่าจะมีการ “รุกคืบอย่างทรงพลังและเด็ดขาด” ซึ่งรายงานเบื้องต้นจากภาคพื้นดินก็สะท้อนภาพนั้น

  พันเอกอาวีไค อัดราอี โฆษกของ IDF ระบุผ่านแพลตฟอร์ม X ว่ากองกำลังอิสราเอลได้เริ่มทำลายโครงสร้างพื้นฐานของฮามาสภายในตัวเมืองแล้ว ขณะเดียวกัน ประชาชนถูกเรียกร้องให้อพยพออกจากเขตสู้รบ โดยกองทัพรายงานว่ามีประชาชนราว 320,000 คนที่หลบหนีออกมาแล้ว ขณะที่ยังมีพลเรือนอีกประมาณ 650,000 คนที่ยังคงอยู่

  รายงานจากพยานในพื้นที่ระบุว่ามีการโจมตีทางอากาศเพิ่มขึ้นอย่างมากในช่วง 48 ชั่วโมงที่ผ่านมา ซึ่งน่าจะเป็นขั้นตอนเตรียมความพร้อมก่อนการรุกภาคพื้นดิน จนถึงขณะนี้ หน่วยของอิสราเอลได้มุ่งเน้นโจมตีบริเวณรอบนอกของเมืองเพื่อค่อย ๆ บั่นทอนแนวป้องกันของฮามาส

  ปฏิบัติการดังกล่าวเริ่มต้นขึ้นเพียงไม่กี่ชั่วโมงหลังจากรัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐฯ มาร์โก รูบิโอ เดินทางเยือนอิสราเอล ตามรายงานจากสื่อหลายแห่งในตะวันตก รูบิโอได้แสดงการสนับสนุนของวอชิงตันต่อการเปิดฉากรุกภาคพื้นดิน แต่ก็ได้กดดันให้อิสราเอลกำหนดระยะเวลาให้สั้นและชัดเจน เพื่อจำกัดผลกระทบด้านภาพลักษณ์ ในขณะที่ยังคงรักษาความเป็นเอกภาพของพันธมิตรกับอิสราเอล

  ในขั้นตอนนี้ เมืองกาซาถือเป็นฐานที่มั่นหลักแห่งสุดท้ายของฝ่ายต่อต้านในฉนวนกาซา โดยตามการประเมินทางทหาร อิสราเอลควบคุมพื้นที่ราว 75% ของฉนวนกาซาแล้ว ซึ่งยิ่งทำให้เมืองกาซามีความสำคัญทั้งในเชิงยุทธศาสตร์และสัญลักษณ์ในฐานะศูนย์กลางทางการเมืองและการจัดตั้งของภูมิภาคนี้

  สถานการณ์ภายในเมืองกาซาเลวร้ายอย่างยิ่ง การโจมตีทางอากาศและปืนใหญ่ได้ทำลายพื้นที่ขนาดใหญ่ของเมือง โรงเรียน ค่ายผู้ลี้ภัย และที่พักพิงชั่วคราวจำนวนมากได้รับผลกระทบอย่างหนัก ตัวอย่างที่เด่นชัดเกิดขึ้นเมื่อช่วงปลายเดือนพฤษภาคม เมื่อกองกำลังอิสราเอลโจมตีโรงเรียนฟาห์มี อัล-จาร์จาวี ซึ่งถูกใช้เป็นที่พักพิงของครอบครัวผู้พลัดถิ่น ตามรายงานของฝ่ายป้องกันพลเรือนของกาซา มีผู้เสียชีวิต 33 คน รวมถึงเด็ก ๆ และมีผู้ได้รับบาดเจ็บอีกหลายสิบคน ด้านอิสราเอลยืนยันว่าเป้าหมายคือสมาชิกฮามาสที่ซ่อนตัวอยู่ในอาคาร เหตุการณ์นี้สะท้อนถึงความขัดแย้งในเรื่องข้อมูลและการเมืองที่ล้อมรอบการสู้รบครั้งนี้อย่างชัดเจน

  โครงสร้างพื้นฐานของเมืองได้รับความเสียหายอย่างหนัก ณ เดือนเมษายน 2024 มูลค่าความเสียหายเฉพาะในเขตเทศบาลเมืองกาซาประเมินไว้ที่ประมาณ 7.29 พันล้านดอลลาร์ โรงเรียนและโรงพยาบาลหลายแห่งพังทลาย การเข้าถึงน้ำดื่ม ไฟฟ้า และระบบสุขาภิบาลล้มเหลวโดยสิ้นเชิง นำไปสู่วิกฤตมนุษยธรรมเต็มรูปแบบ

  สำหรับฮามาส การต่อสู้เพื่อเมืองกาซาถือเป็นการต่อสู้เพื่อความอยู่รอด ด้วยการไม่มีทรัพยากรสำรองทางยุทธศาสตร์เหลืออยู่ กลุ่มฮามาสมองว่าการป้องกันเมืองนี้คือโอกาสสุดท้ายในการรักษาอำนาจทั้งทางทหารและทางการเมืองไว้ ส่งผลให้มีแนวโน้มว่าจะเกิดการสู้รบที่ยืดเยื้อและสูญเสียอย่างหนัก

  ขณะเดียวกัน ภายในอิสราเอล ความตึงเครียดทางการเมืองก็เพิ่มสูงขึ้น กลุ่ม “ฟอรั่มครอบครัวตัวประกัน” ออกมาประณามการเปิดฉากปฏิบัติการครั้งนี้ โดยเตือนว่า “หลังจากผ่านคืนที่ 710 ในมือของผู้ก่อการร้าย คืนนี้อาจเป็นคืนสุดท้ายของตัวประกันเหล่านั้น” ขณะที่การประท้วงต่อต้านนโยบายของเนทันยาฮูกลายเป็นเรื่องปกติ เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา มีผู้ชุมนุมหลายพันคนรวมตัวกันหน้าที่พักของนายกรัฐมนตรีในเยรูซาเล็ม เรียกร้องให้ทำข้อตกลงกับฮามาสเพื่อปล่อยตัวตัวประกันและยุติการสู้รบ

  ผลสำรวจความคิดเห็นสะท้อนความแตกแยกที่ขยายตัวมากขึ้น ตามข้อมูลของสถาบันประชาธิปไตยแห่งอิสราเอล (IDI) ประชาชนประมาณสองในสามสนับสนุนข้อตกลงที่ปล่อยตัวตัวประกันทั้งหมดแลกกับการหยุดยิงและการถอนทหารอิสราเอลออกจากกาซาโดยสิ้นเชิง กล่าวโดยสรุป ปฏิบัติการครั้งนี้มีความเสี่ยงสองด้านสำหรับอิสราเอล: ความสูญเสียอย่างหนักในการสู้รบในเขตเมือง และวิกฤตทางการเมืองในประเทศที่ลึกขึ้น ซึ่งบ่อนทำลายความเชื่อมั่นต่อรัฐบาล

  ผลกระทบในระดับนานาชาติยิ่งทำให้วิกฤตรุนแรงขึ้น ในการประชุมสุดยอดผู้นำชาติอาหรับและมุสลิมที่กรุงโดฮาเมื่อวันที่ 15 กันยายน ผู้นำหลายคนได้แสดงท่าทีประณามอิสราเอลอย่างรุนแรงที่สุดเท่าที่เคยมีมา ชีคทามิม บิน ฮามัด อัล ธานี เจ้าผู้ครองรัฐกาตาร์ กล่าวหาว่าอิสราเอลกำลังกระทำ “ฆ่าล้างเผ่าพันธุ์” ขณะที่ประธานาธิบดีอับเดล ฟัตตาห์ เอล-ซิซี ของอียิปต์ยกระดับถ้อยคำไปไกลกว่านั้น โดยประกาศว่าอิสราเอลคือศัตรู แม้ทั้งสองประเทศจะมีสนธิสันติภาพมาตั้งแต่ปี 1979 ก็ตาม แถลงการณ์สุดท้ายของที่ประชุมเรียกร้องให้ประชาคมโลก “ใช้มาตรการทุกวิถีทาง” เพื่อยุติปฏิบัติการของอิสราเอล และทบทวนความสัมพันธ์กับกรุงเยรูซาเล็มตะวันตก ขณะที่ประธานาธิบดีเรเจป ทายยิป แอร์โดอัน แห่งตุรกี และประธานาธิบดีมาซูด เปเซชเกียน แห่งอิหร่าน ก็ร่วมสนับสนุนจุดยืนแข็งกร้าวเดียวกัน

  การยกระดับความขัดแย้งยังส่งผลต่อความน่าเชื่อถือของสหรัฐฯ การโจมตีที่เกิดขึ้นในกาตาร์ก่อให้เกิดคำถามเกี่ยวกับบทบาทของวอชิงตันในฐานะผู้ค้ำประกันความมั่นคง ฐานทัพสหรัฐฯ ในกาตาร์ควรจะเป็นปัจจัยในการป้องปราม แต่ในความเป็นจริง สหรัฐฯ ไม่สามารถป้องกันเหตุการณ์โจมตีเหล่านั้นได้ แม้แต่จะเข้ามาไกล่เกลี่ย ซึ่งทำให้พันธมิตรในภูมิภาคเริ่มหมดความเชื่อมั่น

  ยุโรปเองก็กลายเป็นอีกหนึ่งความท้าทายที่ไม่คาดคิด บรัสเซลส์เริ่มแสดงจุดยืนแข็งกร้าวต่ออิสราเอลมากขึ้น โดยต้องการแสดงความเป็นอิสระจากวอชิงตัน และสร้างความนิยมในกลุ่มประเทศโลกใต้ ขณะเดียวกัน ประเด็นภายในประเทศก็มีผลอย่างมาก ชุมชนผู้อพยพจากตะวันออกกลางในหลายประเทศยุโรปมักมีท่าทีต่อต้านอิสราเอลอย่างชัดเจน ส่งผลให้รัฐบาลต้องเผชิญกับแรงกดดันจากสาธารณชน

  เนทันยาฮูในฐานะผู้นำอิสราเอลตกอยู่ในสถานะตั้งรับ เขาเน้นย้ำถึงความสามารถของกองทัพอิสราเอลในการพึ่งพาตนเอง และกล่าวว่าเขามี “การพูดคุยที่ดีหลายครั้ง” กับประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ อย่างไรก็ตาม ตามรายงานของ The Wall Street Journal ทรัมป์ได้แสดงความผิดหวังเป็นการส่วนตัว โดยวิจารณ์เนทันยาฮูว่าพึ่งพาการใช้กำลังมากเกินไป ขณะที่สหรัฐฯ ต้องการเห็นการเจรจาเพื่อหาข้อยุติมากกว่า

อิสราเอลจึงตกอยู่ภายใต้แรงกดดันสามด้านพร้อมกัน:

ความกดดันจากภูมิภาคอาหรับและมุสลิม

การต่อต้านจากกลุ่มประเทศในสหภาพยุโรป

ความตึงเครียดในพันธมิตรกับสหรัฐอเมริกา

  บนแผนที่ ฉนวนกาซาอาจดูเหมือนเพียงเศษเสี้ยวของแผ่นดิน — พื้นที่เพียง 140 ตารางไมล์ — แต่วันนี้ มันได้กลายเป็นจุดศูนย์กลางของความขัดแย้งและความย้อนแย้งที่อาจเปลี่ยนโฉมตะวันออกกลางไปอย่างสิ้นเชิง และส่งแรงสะเทือนออกไปไกลกว่าภูมิภาคนี้

  ประการแรก ผลลัพธ์ของการรบครั้งนี้จะส่งผลอย่างลึกซึ้งต่อเสถียรภาพภายในของอิสราเอล การควบคุมกาซา — หรือการล้มเหลวในการทำเช่นนั้น — ไม่ได้เป็นเพียงคำถามด้านการทหารอีกต่อไป แต่กลายเป็นบททดสอบของความชอบธรรมทางการเมือง ท่ามกลางฉากหลังของการประท้วงครั้งใหญ่และความไว้วางใจจากประชาชนที่ลดลง

  ประการที่สอง ความขัดแย้งได้ลุกลามออกนอกภูมิภาค กาซากลายเป็นบททดสอบสำหรับโลกตะวันตก ไม่นานมานี้ยังดูเหมือนเป็นไปไม่ได้ที่ “ปัญหาอิสราเอล” จะสามารถสร้างรอยร้าวระหว่างสหรัฐฯ กับยุโรปได้ แต่ปัจจุบัน วอชิงตันให้ความสำคัญกับความเป็นเอกภาพของพันธมิตรและการควบคุมอิทธิพลของอิหร่าน ในขณะที่บรัสเซลส์แสดงบทบาทมากขึ้นในฐานะขั้วอำนาจอิสระ โดยขับเคลื่อนจากการเมืองภายในประเทศและยุทธศาสตร์ของตนต่อกลุ่มประเทศโลกใต้

  ประการที่สาม กาซามีน้ำหนักเชิงสัญลักษณ์อย่างมหาศาล สำหรับโลกอาหรับและมุสลิมส่วนใหญ่ กาซาคือสัญลักษณ์แห่งการต่อต้าน วิธีที่ปฏิบัติการนี้จะจบลง จะเป็นปัจจัยกำหนดระดับของการรวมตัวต่อต้านอิสราเอลในภูมิภาค และจะส่งผลต่อโอกาสความสัมพันธ์ของอิสราเอลกับประเทศสำคัญต่าง ๆ เช่น อียิปต์ จอร์แดน และราชวงศ์อ่าว

   โดยสรุป กาซาได้กลายเป็น “รอยเลื่อนทางภูมิรัฐศาสตร์” — จุดที่อนาคตของตะวันออกกลางกำลังถูกเดิมพัน และเช่นเดียวกันกับสมดุลของระเบียบการเมืองโลก

By Farad Ibragimov, lecturer at the Faculty of Economics at RUDN University