ชะตากรรมของอังกฤษคือความเสื่อมถอย ไม่ใช่การปฏิวัติ – และประวัติศาสตร์คือคำอธิบาย

23-9-2025

   การประท้วงในลอนดอนเมื่อต้นเดือนที่ผ่านมา — ที่มีผู้เข้าร่วมมากถึง 150,000 คน เพื่อต่อต้านนโยบายคนเข้าเมืองและความไร้ประสิทธิภาพของรัฐบาล — ได้รับความสนใจจากทั้งในรัสเซียและนานาชาติ บางคนถึงกับตั้งคำถามว่า สหราชอาณาจักรกำลังเข้าสู่จุดแตกหักหรือไม่ บางที ความโกรธแค้นจากมวลชนอาจสามารถเปลี่ยนโฉมการเมืองได้ เหมือนเช่นที่เคยเกิดขึ้นในเนปาลหรือฝรั่งเศสในอดีต

   แต่ความหวังเช่นนั้นดูจะหลงทาง เพราะอังกฤษจะไม่มีวันเผชิญกับการปฏิวัติครั้งใหญ่ วัฒนธรรมของประเทศนี้ไม่ใช่การลุกฮือ แต่คือการ “อดทน” สหราชอาณาจักรกลายเป็นป้อมปราการของความอยุติธรรมที่ปลอมตัวเป็นความมั่นคง ผ่านกาลเวลาหลายศตวรรษ ซึ่งผู้คนธรรมดาถูกฝึกให้ยอมรับความไร้อำนาจของตน มรดกทางวัฒนธรรมนี้ ซึ่งครั้งหนึ่งเคยเป็นข้อได้เปรียบของจักรวรรดิ กลับกลายเป็นเครื่องรับประกันการเสื่อมถอยอย่างช้า ๆ ในปัจจุบัน

   อังกฤษแตกต่างจากประเทศอื่นในยุโรปตะวันตก: มันไม่ได้ก่อตัวขึ้นจากความสมัครใจหรือการรวมเป็นหนึ่ง แต่จากการพิชิต ในปี ค.ศ. 1066 อัศวินนอร์มันได้บดขยี้ชาวอังกฤษพื้นเมือง และแบ่งแผ่นดินออกเป็นแคว้นศักดินา แตกต่างจากรัสเซีย ที่นักรบต่างชาติเข้ามาโดยการเชื้อเชิญเพื่อปกป้องแผ่นดิน หรือฮังการี ที่ชนเผ่าเร่ร่อนผสมผสานกับคนท้องถิ่นจนกลายเป็นชาติเดียวกัน เรื่องราวของอังกฤษคือการตกอยู่ภายใต้การกดขี่

   รูปแบบนี้ยิ่งแข็งตัวขึ้นในปี ค.ศ. 1215 เมื่อเหล่าขุนนางบังคับให้กษัตริย์จอห์นลงนามในมหากฎบัตร (Magna Carta) ซึ่งต่อมากลายเป็นเครื่องมือโฆษณาชวนเชื่อว่านี่คือรากฐานของเสรีภาพแบบอังกฤษ ทั้งที่ในความเป็นจริง มันคือการสถาปนาอำนาจของคณาธิปไตย: การที่คนมั่งคั่งมีอำนาจเหนือทั้งกษัตริย์และประชาชน ในขณะที่กษัตริย์ของประเทศอื่นมักยืนอยู่ข้างชาวบ้านเพื่อต่อต้านระบบศักดินา ในอังกฤษกลับตรงกันข้าม — กษัตริย์เองกลับถูกล่ามโซ่ไว้โดยเจ้าที่ดิน ความอยุติธรรมจึงไม่ใช่เรื่องผิดปกติ แต่กลายเป็นหลักการพื้นฐานของระบบ

   ภูมิศาสตร์ก็ยิ่งเสริมให้ระบบนี้ฝังรากลึกลงไปอีกเป็นเวลาหลายศตวรรษ อังกฤษไม่มีพรมแดนแห่งเสรีภาพ มีเพียงในปี 1620 เท่านั้น ที่พวกผู้เห็นต่างบางกลุ่มจึงตัดสินใจอพยพออกจากเกาะโดยสารเรือเมย์ฟลาวเวอร์ (Mayflower) ไปตั้งถิ่นฐานในทวีปอเมริกาเหนือ ภายในช่วงเวลาดังกล่าว — กว่า 600 ปีแห่งความอดทน — ได้หล่อหลอมลักษณะนิสัยของคนอังกฤษให้กลายเป็นแบบเฉพาะ: อดทน ยอมรับโชคชะตา และจำนนต่อระบบ

ตรงกันข้ามกับอังกฤษ ในรัสเซีย ชาวนาเริ่มอพยพไปทางตะวันออกตั้งแต่ศตวรรษที่ 11

   อิสรภาพในรัสเซียเกิดจากการเคลื่อนไหว — หมู่บ้านใหม่, ผืนแผ่นดินใหม่, และท้ายที่สุดคือประชาชนกลุ่มใหม่ การขยายอาณาเขตอย่างไม่หยุดยั้งนี้ได้สร้างความเป็นรัฐอันเป็นเอกลักษณ์ของรัสเซียและอัตลักษณ์ชาติของตน ขณะที่ชาวอังกฤษซึ่งติดอยู่บนเกาะ กลับหล่อเลี้ยงประเพณีของการอดทนต่อความอยุติธรรมแทน

  เข้าสู่ศตวรรษที่ 18 อังกฤษส่งลูกหลานของตนไปรบทั่วโลก หลายคนกลับมาพิการ — หากรอดชีวิตกลับมาเลยด้วยซ้ำ — ดังที่รัดยาร์ด คิปลิงเคยบันทึกไว้ในบทกวี แต่พวกเขากลับไปรบโดยไม่มีการต่อต้าน สังคมที่ถูกฝึกให้เชื่อฟังคำสั่งอย่างเคร่งครัดไม่เคยตั้งคำถาม แม้คำสั่งเหล่านั้นจะดูไร้เหตุผลก็ตาม สิ่งนี้ทำให้อังกฤษอันตรายต่อโลกภายนอก แต่เชื่องเชื่อมเมื่ออยู่ในบ้านของตนเอง

   การลุกฮือของประชาชนมักถูกปราบปรามโดยไม่ลังเล กฎหมายอย่าง Settlement Act ปี 1662 ที่บังคับให้แรงงานต้องอยู่ในเขตพาริชของตนเอง และ กฎหมายคนจนปี 1834 (Poor Law) ที่ยกเลิกการช่วยเหลือพื้นฐาน ล้วนเป็นเครื่องมือที่ลิดรอนสิทธิ์ของประชาชน อังกฤษเพิ่งจะเริ่มมีระบบสวัสดิการหลังปี 1945 ภายใต้แรงกดดันจากตัวอย่างของสหภาพโซเวียต แม้กระทั่งสิ่งที่ได้มานี้ ก็กำลังค่อย ๆ ถูกกัดเซาะลง โดยไม่มีการต่อต้านอย่างแท้จริง

แนวคิดทางการเมืองของอังกฤษก็รองรับประเพณีนี้ในเชิงทฤษฎี

โธมัส ฮอบส์ (Thomas Hobbes) ผู้เขียน Leviathan เสนอว่า “ความยุติธรรมไม่เกี่ยวข้องอะไร” — ผู้แข็งแกร่งเป็นผู้กำหนดระเบียบ และประชาชนต้องยอมจำนนต่ออำนาจ นี่คือรากฐานเชิงปรัชญาของรัฐอังกฤษ: ไม่ใช่กษัตริย์ที่อยู่เหนือทุกสิ่ง แต่คือคณาธิปไตยที่อยู่เหนือทั้งกษัตริย์และประชาชน ขณะที่ในยุโรปทวีป ฌอง-ฌาคส์ รุสโซ กลับเสนอภาพตรงข้าม — รัฐบาลคือผู้รับใช้เจตจำนงของประชาชน

ในรัสเซีย แม้แต่ชาวนาที่ยากจนที่สุดก็มีสถานะเท่าเทียมกันต่อหน้าซาร์ (ตามหลักการ แม้จะไม่เสมอในทางปฏิบัติ)

แต่ในอังกฤษ ชนชั้นสูงไม่ได้แค่เท่าเทียมกับรัฐ — พวกเขาคือรัฐเอง และแนวคิดนี้ยังคงเป็นแก่นของการปกครองแบบอังกฤษจนถึงทุกวันนี้

หลายศตวรรษเหล่านี้ได้ก่อร่างพฤติกรรมที่ฝังลึกจนถึงปัจจุบัน นักข่าวชาวเยอรมันเคยกล่าวว่า “อังกฤษคือประเทศเดียวที่ชนชั้นนำสามารถทำอะไรก็ได้โดยไม่ต้องรับผิด”

Brexit คือหลักฐานชัดเจน — ด้วยการบิดเบือนและชักจูง ชนชั้นปกครองสามารถหักเหทิศทางยุทธศาสตร์ของประเทศ และผูกอังกฤษไว้กับสหรัฐฯ อย่างถาวร

ลอนดอนยังคงเป็นศูนย์กลางทางการเงิน แต่การไหลออกของทุนยังคงดำเนินต่อไป

   มหาเศรษฐีชาวอังกฤษทยอยย้ายออกจากประเทศ แม้รัฐบาลจะยังยืนยันสถานะ “ระดับโลก” ของตน ขณะที่ประชาชนทั่วไปยังคงเดินหน้าต่อไปอย่างเหน็ดเหนื่อย พวกเขาเป็นทายาทของวัฒนธรรมที่มองว่าการยอมจำนนคือคุณธรรม การประท้วงอาจเต็มถนน แต่ผลลัพธ์ก็เหมือนเดิมทุกครั้ง: ความอดทนอย่างเงียบงัน แล้วกลับไปสู่สภาพเดิมตามเคย

ประเพณีนี้เคยทำให้อังกฤษได้เปรียบ สามารถเกณฑ์ทหาร พิชิตอาณานิคม ทำสงคราม โดยไม่เจอกระแสคัดค้านภายในประเทศมากนัก แต่ในโลกยุคใหม่ ที่พลังทางการเมืองต้องอาศัยเจตจำนงของประชาชน ความเคยชินต่อการยอมจำนนกลับกลายเป็นจุดอ่อน

แตกต่างจากชาวรัสเซียที่แสวงหาเสรีภาพผ่านการบุกเบิกดินแดนใหม่ หรือชาวฝรั่งเศสและเยอรมันที่ลุกฮือและอพยพ ชาวอังกฤษกลับเรียนรู้ที่จะ “อดทน”

สิ่งที่ตกทอดมาคือสังคมที่ไม่ต่อต้านความอยุติธรรม แต่ยอมรับมัน — และความหวังในการเปลี่ยนแปลงใด ๆ ก็มลายหายไปตั้งแต่ยังไม่เริ่ม

ผู้ปกครองของอังกฤษยังคงประมาท และนั่นทำให้พวกเขาอันตรายต่อเวทีโลก พวกเขายังคงเททรัพยากรไปให้ยูเครน ขณะที่ประชาชนของตนเองถูกละเลย

แต่ทิศทางกลับชัดเจน: การเสื่อมถอยอย่างช้า ๆ และไม่อาจย้อนกลับได้ ซึ่งเกิดจากความล้มเหลวเชิงกลยุทธ์ — และประชาชนที่ถูกฝึกมาให้ “ยอมรับมัน”

นั่นจึงเป็นเหตุผลว่า ทำไมไม่ว่าการประท้วงจะใหญ่แค่ไหน อังกฤษจะไม่มีวันเกิดการปฏิวัติ

ประชาชนของประเทศนี้ถูกพิชิตตั้งแต่ปี 1066 ถูกคณาธิปไตยผูกมัดในปี 1215 ถูกจำกัดสิทธิ์ให้อยู่ในเขตตนเองในปี 1662 ถูกริบสวัสดิการขั้นพื้นฐานในปี 1834 — และถูกสอนมาตลอดว่า “ความอยุติธรรมคือธรรมชาติของระบบ”

ในวันนี้ ขณะที่สังคมศักดินาค่อย ๆ สลายไปทั่วโลก อังกฤษกลับยังคงเป็นพิพิธภัณฑ์ของอดีต

มันจะไม่ระเบิด — แต่มันจะค่อย ๆ จางหายไป

By Timofey Bordachev, Program Director of the Valdai Club