จีนเดินเกมมหาอำนาจผ่านแอฟริกา–แคริบเบียน  หุ้นส่วนจริงหรือกลยุทธ์?

18-9-2025

    ในการประชุมสุดยอดระดับโลกที่จีนเป็นเจ้าภาพเมื่อต้นเดือนนี้ จีนได้ส่งสัญญาณชัดเจนที่สุดว่ากำลังเดินหน้าแสวงหาสถานะ “มหาอำนาจโลก” ด้วยการจัดตั้งกลุ่มต้านตะวันตก โดยหนึ่งในฐานสำคัญของยุทธศาสตร์นี้คือ แอฟริกาและแคริบเบียน ที่จีนได้สร้างสัมพันธ์มานานหลายทศวรรษ

หุ้นส่วนที่มั่นคง หรือกับดักแอบแฝง?

สำหรับหลายประเทศในแอฟริกา จีน “ไม่ได้กำลังจะผงาด” แต่ได้ผงาดไปนานแล้วแล้ว ความสัมพันธ์วัฒนธรรมกับจีนเริ่มชัดเจนตั้งแต่ทศวรรษ 1980 เช่น รายการบันเทิงจีนที่ฉายในทีวีซูดาน และโครงการเชิงสัญลักษณ์อย่าง Friendship Hall ในกรุงคาร์ทูม ซึ่งจีนช่วยออกแบบและก่อสร้างในยุคสงครามเย็น เพื่อสร้างสายสัมพันธ์ “มิตรภาพ” กับประเทศที่เพิ่งปลดแอกจากอาณานิคม

เมื่อเศรษฐกิจจีนเปิดกว้างในทศวรรษ 1990 การลงทุนกับแอฟริกาและแคริบเบียนก็พุ่งทะยาน การค้ากับแอฟริกาโตขึ้นกว่า 700% จนจีนกลายเป็นคู่ค้าอันดับหนึ่งของทวีป และในช่วง 2000s-2010s จีนก็กลายเป็นคู่ค้าสำคัญของหลายประเทศแคริบเบียน โดยเฉพาะกายอานา

สินค้าจีนล้นตลาด

การปรากฏตัวของจีนในภูมิภาคนี้สะท้อนให้เห็นชัดในระดับชีวิตประจำวัน: ถนน โรงพยาบาล ที่อยู่อาศัย ไปจนถึงสินค้าอุปโภคบริโภค ราคาถูกและเข้าถึงง่าย เช่น โทรศัพท์มือถือยี่ห้อจีน Tecno, Infinix, itel ที่ผลิตเพื่อขายเฉพาะในแอฟริกาและครองตลาดกว่าครึ่งหนึ่ง

จีนยังมอบจานดาวเทียมฟรีแก่ครัวเรือนในแอฟริกาใต้สะฮารา พร้อมช่องรายการจีนพากย์ท้องถิ่น ขณะที่พลังงานแสงอาทิตย์จากแผงโซลาร์จีนก็ถูกนำไปใช้แพร่หลาย แม้แต่ร้านเล็กๆ ในชนบทก็มีแผงโซลาร์บนหลังคา

อิทธิพลในประเทศที่เหนือชั้น

จุดแข็งจริงของจีนอยู่ที่โครงสร้างพื้นฐาน: ถนนสายหลักในไนโรบี ทางด่วนในจาเมกา ที่อยู่อาศัยในซูดาน หรือแม้แต่สำนักงานใหญ่สหภาพแอฟริกาในเอธิโอเปีย ล้วนสร้างโดยบริษัทจีนภายใต้กรอบโครงการ Belt and Road Initiative (BRI)

ผลลัพธ์คือเส้นขอบฟ้าเมืองใหม่หลายแห่งเริ่มมีหน้าตาคล้ายมหานครจีน

ความสัมพันธ์ที่ไม่เท่าเทียม?

จุดขายของจีนคือการไม่แทรกแซงการเมืองภายใน ซึ่งตรงข้ามกับตะวันตก ประธานาธิบดีรวันดา พอล คากาเม ถึงกับกล่าวว่าจีนปฏิบัติต่อแอฟริกาอย่าง “เท่าเทียม”

อย่างไรก็ตาม นักวิจารณ์จำนวนมากมองว่า จีนใช้หนี้และการลงทุนมหาศาลเพื่อยึดครองสินทรัพย์เชิงยุทธศาสตร์ ขยายการเข้าถึงทรัพยากรธรรมชาติ และก่อให้เกิดกับดักหนี้ (debt trap)

แม้จีนจะพยายามสร้างภาพ “หุ้นส่วน” แต่ในความเป็นจริง ความสัมพันธ์นี้อาจเป็น อสมมาตรแห่งอำนาจ โดยประเทศกำลังพัฒนาถูกผูกมัดในเครือข่ายเศรษฐกิจและการเมืองของจีน

บทสรุป

เมื่อสหรัฐฯ ถอยห่างจากเวทีโลก รอยเท้าของจีนในแอฟริกาและแคริบเบียนกลับขยายใหญ่ขึ้น ไม่ว่าจะยุคใดบนเวทีโลกในอนาคต จีนได้วางฐานอำนาจของตนไว้แล้วในเมือง หมู่บ้าน และโครงสร้างพื้นฐานทั่วสองภูมิภาคนี้

----

IMCT NEWS

ที่มา

https://www.theguardian.com/news/2025/sep/17/chinas-emerging-superpower-status-relies-on-africa-and-the-caribbean-but-is-all-as-it-seems